Motorrit langs de Friese Middelsee
Friesland staat bekend om zijn weidse landschappen, kronkelende dijken en een geschiedenis die diep verankerd ligt in water en klei. Tijdens deze solo rit volg ik per motor het tracé van een verdwenen zeearm: de Middelsee. Wat resteert is een uniek landschap vol verhalen, stille wegen en indrukwekkend erfgoed, perfect motorterritorium.
De Middelsee – een verdwenen zeearm
De Middelsee was ooit een belangrijke bevaarbare zeearm die Friesland in tweeën splitste: Westergo en Oostergo. Vanuit de omgeving van Bolsward boog het water noordwaarts langs het huidige Sneek, om uit te monden bij Het Bildt, nabij het Borndiep tussen Ameland en Terschelling. De naam Borndiep verwijst nog altijd naar deze oorsprong, net als alternatieve namen als Boorne en Bordine. Het dorp Aldeboarn dankt er zelfs zijn naam aan.
Rond 1100 werd de verbinding met de Marne bij Bolsward afgesloten, waarna het dichtslibben van de Middelsee in een stroomversnelling raakte. Tussen 1200 en 1300 verdween de zeearm volledig. De opkomst van de Zuiderzee speelde hierin een belangrijke rol. Wat achterbleef waren nieuwe polders, dijken en dorpen, de Nieuwlanden.
Tot op de dag van vandaag herinneren dijken als de Krinserarm, Boksumerdyk en Skrédyk aan deze periode van strijd tegen het water.
Startpunt: Bolsward
De route begint en eindigt in Bolsward. Al bij vertrek trekt het voormalige stadhuis de aandacht: een monumentaal gebouw dat eerder aan een paleis doet denken dan aan een bestuurscentrum. Het is een treffend voorbeeld van hoe de Friese bouwstijl zich door de eeuwen heen ontwikkelde van hout en riet naar statige steenarchitectuur.
Met de motor onder me en een heldere lucht boven Friesland zet ik koers langs de oude loop van de Middelsee.
Langs de Zwette – rijden op historie
Ik volg de Zwette, een historische trekvaart die ooit de grens vormde tussen Oostergo en Westergo. Smalle dijkweggetjes slingeren door het landschap en vormen een feest voor elke motorrijder. Het ritmische geluid van de driecilinder weerkaatst tegen de open ruimte — dit is rijden in zijn puurste vorm.
Onderweg passeer ik talloze kleine dorpen en kerkjes. Opvallend zijn de klokkenstoelen: vrijstaande houten constructies waarin de klokken hingen. Ze markeerden niet alleen de tijd, maar speelden ook een rol in rituelen en volksgeloof.
Burdaard en Hegebeintum – hoogtepunten
In Burdaard staat de hoogste molen van Friesland: De Zwaluw. Deze imposante molen torent boven het landschap uit en biedt een prachtig uitzicht over de Dokkumer Ee en de omliggende landerijen, waar ’s zomers pleziervaart rustig voorbij glijdt.
Even verderop ligt Hegebeintum, met zijn negen meter boven NAP de hoogste terp van Friesland. De kerk op deze terp is deels gebouwd uit tufsteen, afkomstig uit de Eifel en aangevoerd in de twaalfde eeuw. Later werden Friese bakstenen toegevoegd, gemaakt van lokale klei. Een rondleiding hier is absoluut de moeite waard.
Historische polders en rechte lijnen
De route voert verder over de Oudebildtdijk, een indrukwekkend staaltje waterbouwkunde uit 1505. De dijk is kaarsrecht, als getrokken met een liniaal en scheidde ooit de Middelsee van het nieuw ingepolderde Bildt. Achter de dijk ligt vruchtbare grond, bebouwd. De charmante arbeiderswoningen herinneren aan de pionierstijd van deze polder.
In Franeker loont een stop bij het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Eise Eisinga bouwde het om zijn tijdgenoten gerust te stellen dat een bijzondere planeetstand niet het einde der tijden zou betekenen. Een fascinerend stukje wetenschapsgeschiedenis.
Burdaard en Hegebeintum – hoogtepunten
Het onbetwiste hoogtepunt van deze route is de Slachtedijk. Deze dertiende-eeuwse dijk slingert zich door het landschap en biedt een ongeëvenaard uitzicht over uitgestrekte weilanden, waar ooit het water van de Middelsee klotste. De bochten, de rust en de openheid maken dit tot een droomtraject voor motorrijders.
Hier ervaar je Friesland op zijn mooist: puur, stil en tijdloos.
Conclusie
Deze motorrit langs de voormalige Middelsee is veel meer dan een mooie route. Het is een reis door de Friese geschiedenis, door landschappen die gevormd zijn door water, mens en tijd. Terwijl ik over de dijkweggetjes rijd, besef ik hoe belangrijk het is dit erfgoed te koesteren.
Wie houdt van rustige wegen, cultuur en een verhaal achter elke bocht, mag deze tocht absoluut niet missen. Friesland laat zich hier van zijn meest authentieke kant zien en hopelijk blijft dat nog lang zo.
